IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO II. Utrum mundus productus sit ab aeterno, an ex tempore.
ARTICULUS II. De principii unitate.
QUAESTIO I. Utrum creatio mutationem dicat.
QUAESTIO II. Utrum creatio dicat medium inter Creatorem et creaturam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS II. De rerum ordine ad finem et ad invicem.
QUAESTIO I. Quis sit finis principalior rerum conditarum, utrum divina gloria, an utilitas nostra.
ARTICULUS III. De modo distinguendi spiritum angelicum ab anima rationali.
QUAESTIO I. Utrum Angelus et anima differant specie.
QUAESTIO II. Quae sit differentia, per quam Angelus et anima differunt.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum inter tempus et aevum sit aliqua mensura media.
QUAESTIO III. Utrum spirituales et corporales substantiae simul creatae sitit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Angeli sint in loco corporeo.
QUAESTIO II. Utrum Angelus simul et semel sit in pluribus locis.
QUAESTIO IV. Utrum plures Angeli sint simul in eodem loco.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
QUAESTIO II. Utrum materia, ex qua compositi sunt Angeli, sit eadem eum materia corporalium.
QUAESTIO III. Utrum materia corporalium et incorporalium sit una numero.
ARTICULUS II. De discretione personali.
QUAESTIO I. Utrum in Angelis sit mera discretio personalis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Deus malum condiderit Angelum.
QUAESTIO II. Utrum Angelus in primo instanti suae creationis fuerit malus propria voluntate.
QUAESTIO I. Utrum Angeli naturali dilectione dilexerint Deum propter ipsum et super omnia.
QUAESTIO II. Utrum Angelus naturali dilectione magis diligat superiorem, an parem, an inferiorem.
DURIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
QUAESTIO I. Dirum bonis Angelis revelari debuerit futura permansio.
QUAESTIO II. Utrum malis angelis revelari potuerit ipsorum damnatio.
QUAESTIO I. Utrum Angeli in ipsa creatione habuerint matutinam cognitionem.
QUAESTIO II. Utrum Angeli modo habeant cognitionem vespertinam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum lucifer appetierit Deo aequiparari.
QUAESTIO I. Utrum minores Angeli peccaverint peccato superbiae.
ARTICULUS III. De conversione bonorum Angelorum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
QUAESTIO I. Utrum lucifer fuerit de supremo ordine Angelorum.
QUAESTIO II. De quo ordine lapsi sint minores Angeli.
QUAESTIO I. Utrum angeli in locum infernalem ceciderint.
QUAESTIO II. Utrum daemones ceciderint in infernali supplicium.
QUAESTIO I. Utrum in daemonibus sit distinctio ordinum.
QUAESTIO II. Utrum inter angelos mulos sit praelatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum in daemonibus sit malae voluntatis continuatio.
QUAESTIO I. Utrum confirmatio mutet libertatis arbitrium.
QUAESTIO II. Utrum in daemonibus cadat oblivio.
QUAESTIO III. Utrum in daemonibus sit praecognitio quoad futura.
ARTICULUS II. De virtute daemonum.
QUAESTIO I. Utrum omnes formae inducantur a Creatore, vel ab agente creato.
QUAESTIO II. Utrum daemones veras rerum formas inducere possint.
QUAESTIO III. Utrum quis magicis artibus uti possit absque peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
QUAESTIO II. Utrum Angeli quandoque assumant sibi corpora.
QUAESTIO I. Utrum corpus assumtum habeat veram formam corporis humani
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum daemones animabus illabi possint.
QUAESTIO III. Utrum daemones possint illudere sensus.
QUAESTIO IV. Utrum daemones cogitationes immittere possint.
QUAESTIO V. Utrum daemones possint malas affectiones incendere.
QUAESTIO VI. Utrum daemones scrutari possint secreta conscientiae nostrae.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
QUAESTIO II. Utrum distinctio Angelorum sit a natura, an a gratia.
QUAESTIO V. Utrum ad singulos ordines Angelorum fiat assumtio salvandorum.
QUAESTIO VII. Utrum ordines Angelorum sint tantum novem, an plures.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO I. Utrum aliqui Angeli mittantur.
QUAESTIO I. Utrum Angeli mittantur ad inflammandum affectum.
QUAESTIO I. Utrum Angeli locutio sit idem quod eius cogitatio.
QUAESTIO II. Dirum eadem locutio possit esse a Deo et ab Angelo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XI.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit Angelum custodem.
QUAESTIO I. Utrum Angelus subtrahat ab homine custodiae beneficium propter obstinationem.
QUAESTIO III. Utrum Angelus ex damnatione custoditi incurrat aliquod detrimentum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO III. Utrum materia corporalium creata sit sub aliqua diversitate formarum.
ARTICULUS II. De ipsius materiae quantitate.
QUAESTIO II. Utrum materia prima producta sit in die, an ante omnem diem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Qualiter illa lux fecerit diem et noctem.
QUAESTIO I. Utrum lux sit corpus, vel forma corporis.
QUAESTIO II. Utrum lumen sit forma substantialis, an accidentalis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. An firmamentum sit idem cum ignis elemento.
QUAESTIO I. An caelum sit figurae orbicularis.
QUAESTIO II. Utrum in caelo sit ponere dextram et sinistram.
QUAESTIO II. Utrum luminaria in suis orbibus moveantur molibus propriis.
QUAESTIO III. Utrum conveniat alicui orbi moveri absque slellis.
QUAESTIO I. Utrum luminaria habeant diversitatem perfectionum.
QUAESTIO II. Utrum diversa luminaria diversas habeant impressiones super corporalia.
QUAESTIO III. Utrum ex impressionibus luminarium causetur in hominibus diversitas morum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO III. Utrum corpora animalium magis constent ex elementis passivis quam activis.
QUAESTIO I. Utrum omnia sensibilia facta sint propter hominem.
QUAESTIO II. Quo ordine ex parte temporis Deus produxerit res sensibiles.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO III. Qui sit ordo productionis animalium respectu quietis.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO II. Utrum homo sit imago Dei naturaliter.
QUAESTIO III. Utrum esse imaginem conveniat homini proprie, ita quod nulli alii.
QUAESTIO I. Utrum imaginis ratio principalius reperiatur in Angelo quam in anima.
QUAESTIO II. Utrum imago principalius sit in masculo quam in femina.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. Utrum anima Adae fuerit producta ex materia.
QUAESTIO III. Utrum anima Adae fuerit producta ante corpus, vel postea.
QUAESTIO I. Utrum corpus Adae debuerit produci de natura pure caelesti.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO III. Utrum ratio seminalis sit forma universalis, vel singularis.
QUAESTIO II. Utrum animae omnium fuerint simul productae.
QUAESTIO III. Utrum anima rationalis sit ex traduce.
DUBIUM CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO II. Utrum quaevis anima, etiam brutalis, ex prima conditione fuerit immortalis.
QUAESTIO I. Utrum corpus Adae, ipso non peccante, posset dissolvi.
ARTICULUS III. De immortalitate primi hominis quantum ad coniunctum.
QUAESTIO I. Utrum immortalitas inesset homini a natura, vel a. gratia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
QUAESTIO I. Utrum in statu innocentiae fuisset sexuum commixtio:
QUAESTIO II. Utrum in statu innocentiae in commixtione fuisset seminum decisio.
QUAESTIO III. . Utrum in emissione seminis in statu innocentiae fuisset delectationis intensio.
QUAESTIO IV. Utrum in coitu in statu innocentiae fuisset integritatis corruptio.
QUAESTIO V. Utrum quoties fuissent coniuncti, toties prolem genuissent.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO I. Quid moverit principaliter diabolum ad tentandum hominem.
QUAESTIO II. Utrum tentatio per serpentem fuerit conveniens.
QUAESTIO III. Utrum ordo et progressus tentationis in primis parentibus fuerit conveniens.
QUAESTIO I. Utrum carnis sit tentare.
QUAESTIO II. Utrum tentatio carnis a tentatione diaboli possit separari.
QUAESTIO III. Utrum tentatio carnis sit nobis difficilior tentatione diaboli.
ARTICULUS III. De quantitate peccati primorum parentum.
QUAESTIO II. Utrum peccatum primum hominis fuerit remissibile, vel irremissibile.
QUAESTIO III. Utrum primum peccatum fuerit grauissimum omnium peccatorum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII.
QUAESTIO I. Quo genere peccati mulier peccaverit.
QUAESTIO II. Utrum id quod mulier appetiit, vir etiam concupierit.
QUAESTIO III. Quis gravius peccaverit, utrum vir, an mulier.
QUAESTIO I. Utrum peccatum primorum parentum fuerit ex ignorantia.
QUAESTIO II. Utrum ignorantia in aliquo homine possit esse culpa.
QUAESTIO III. Utrum ignorantia sit culpae excusatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum Deus debuerit permittere, hominem impugnari
QUAESTIO III. Utrum a viro iusto debeat desiderari tentationis impulsio.
QUAESTIO II. Utrum, si primi parentes stetissent in statu innocentiae, aliquando decipi potuissent.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO II. Utrum superior et inferior portio potentiarum sint diversae potentiae.
QUAESTIO III. Utrum divisio voluntatis per naturalem et deliberativam sit per diversas potentias.
QUAESTIO IV. Utrum intellectus agens et possibilis sint una potentia, an diversae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO II. Utrum in superiori portione rationis possit esse veniale peccatum.
ARTICULUS II. Qualiter peccatum habeat fieri in inferiori parte rationis.
QUAESTIO I. Utrum aliquod peccatum habeat esse in inferiori parte rationis absque sensualitate.
ARTICULUS III. Quomodo peccatum habeat fieri et esse in sensualitate.
QUAESTIO II. Utrum in sensualitate possit esse mortale peccatum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV
QUAESTIO II. Utrum liberum arbitrium sit potentia distincta a ratione et voluntate.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium complectatur rationem et voluntatem.
QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium addat aliquid supra rationem et voluntatem.
QUAESTIO VI. Utrum liberi arbitrii facultas insit principalius rationi, an voluntati.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS UNICUS. De libero arbitrio in comparatione.
QUAESTIO I. Utrum liberum arbitrium sit aeque in omnibus, in quibus reperitur.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium, secundum quod liberum, possit in malum.
QUAESTIO IV. Utrum liberum arbitrium ab aliquo agente creato cogi possit.
QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium a Deo cogi possit.
QUAESTIO VI. Utrum liberum arbitrium propter ineptitudinem corporis ligari possit quoad usum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum id quod ponit gratia in gratificato, sit creatum, vel increatum.
QUAESTIO III. Utrum gratia sit in genere substantiae, vel accidentis.
QUAESTIO IV. Utrum gratia sit in genere accidentis corruptibili, vel incorruptibilis.
QUAESTIO V. Utrum gratia primo insit substantiae animae, vel potentiis.
QUAESTIO VI. Utrum gratia, comparetur ad animam in ratione motoris.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO III. Utrum gratia gratium faciens et gloria essentialiter differant.
QUAESTIO I. Utrum per gratiam contingat mereri ipsum gratiae donum iam habitum.
QUAESTIO II. Utrum per gratiam contingat mereri gratiae augmentum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
ARTICULUS II. De potestate liberi arbitrii absque gratia gratis data.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium, omni gratia destitutum, possit in aliquod bonum in genere.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
QUAESTIO II. Utrum homo in statu naturae institutae potuerit mereri absque dono gratiae.
QUAESTIO I. Virum homo ante lapsum habuerit gratiam.
QUAESTIO I. Utrum homo habuerit tot virtutes ante lapsum, quot habuit post lapsum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
ARTICULUS 1. De originalis peccati entitate.
ARTICULUS II De quidditate originalis peccati.
QUAESTIO I. Utrum peccatum originale sit concupiscentia.
QUAESTIO II. Utrum peccatum originale sit ignorantia,.
QUAESTIO I. Utrum aliquid transeat in veritatem humanae naturae per actum generativae.
QUAESTIO II. Utrum aliquid transeat in veritatem humanae naturae opere nutritivae.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO I. Utrum anima sensibilis in hominibus sit a generante.
QUAESTIO II. Ratione cuius partis primo insit animae peccatum originale.
QUAESTIO I. Utrum anima possit infici a carne.
QUAESTIO III. Utrum caro inficiatur ex propagatione tantum, vel ex propagatione et libidine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum originale peccatum per baptismum deleatur quantum ad causam.
QUAESTIO Ii Utrum concupiscentia sit in anima, vel in carne ut in subiecto.
QUAESTIO II. Utrum concupiscentia sit a Deo.
ARTICULUS III. De aequitate divini iudicii in infusione et punitione animae.
QUAESTIO I. Utrum illam maculam, quam anima contrahit ex carne, debeat Deus ipsi imputare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO I Utrum originale peccatum reperiatur in omnibus aequaliter.
QUAESTIO II. Utrum ponendum sit peccatum originale unum, vel plura.
ARTICULUS III. De poena peccati originalis.
QUAESTIO I. Utrum parvuli decedentes in solo originali puniantur poena ignis materialis.
QUAESTIO II. Utrum parvuli decedentes in sola originali puniantur aliquo dolore interiore.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO III. Utrum malum sit a bono secundum intentionem, vel praeter intentionem.
ARTICULUS II. De malo in comparatione ad subiectum, in quo est.
QUAESTIO I. Utrum aliquid sit ita malum, quod nihil habeat de bono.
QUAESTIO III. Utrum malum sit in bono tanquam aliquis habitus, an sit pura privatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum peccatum sit ipsa corruptio passio, essentialiter loquendo.
QUAESTIO III. Utrum peccatum ex eo, quod corrumpit bonum, contrarietur bono increato.
QUAESTIO III. Utrum modus, species et ordo per malum possint totaliter corrumpi.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum passiones animat poenae tantum sint, an poenae simul et peccata.
QUAESTIO II. Utrum poena possit esse in aliquo sine culpa praecedente.
ARTICULUS III. De comparatione poenae ad divinae iustitiae aequitatem.
QUAESTIO I. Utrum aliqua poena sit a Deo.
QUAESTIO II. Utrum omnis poena sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO I. Utrum a Deo sit omnis actio, secundum quod actio.
QUAESTIO I. Utrum actio iniusta, secundum quod iniusta, sit a Deo.
QUAESTIO II. Utrum operatio fortuita, secundum quod fortuita, sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum bonae voluntatis sit unus solus finis, an possint esse plures.
QUAESTIO IV. Utrum malae voluntates habeant unicum finem.
QUAESTIO I. Utrum intentio sit in his solis, quae participant rationem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO II. Utrum conscientia sit habitus innatus, aut acquisitus.
QUAESTIO III. Utrum synderesis possit depravari per peccatum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
QUAESTIO II. Utrum quantum quis intendit, tantum faciat.
QUAESTIO III. Utrum intentio absque bonis operibus sufficiat ad merendum vitam aeternam.
QUAESTIO I. Utrum opera exteriora aliquid addant supra bonam intentionem.
QUAESTIO III. Utrum bonitas operum addat ad bonae intentionis meritum quantum ad numerositatem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLI.
QUAESTIO II. Utrum haec divisio fiat per differentias essentiales, an per accidentales.
ARTICULUS II. De comparatione actionis malae ad voluntatem.
QUAESTIO I. Utrum omne peccatum actuale sit voluntarium.
QUAESTIO III. Utrum sicut peccare, sic etiam puniri sit voluntatis proprium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLII.
QUAESTIO I. Utrum peccatum veniale et mortale conveniant in aversione.
QUAESTIO II. Utrum veniale conveniat cum mortali in reatu poenae aeternae.
ARTICULUS III. De modis dividendi peccata.
QUAESTIO I. Utrum peccatum habeat dividi per differentias materiales tantum, an etiam per formales.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIII.
ARTICULUS II. De eodem peccato quoad conditiones proprias.
QUAESTIO I. Utrum peccatum in Spiritum sanctum sit gravissimum.
ARTICULUS III. De speciebus et differentiis huius peccati.
QUAESTIO I. De numero et sufficientia specierum huius peccati.
QUAESTIO II. De speciebus huius peccati quoad rationes proprias.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIV.
ARTICULUS II. De potestate praesidendi.
QUAESTIO I. Utrum omnis potestas dominandi sit a Deo.
ARTICULUS III. De necessitate subiacendi potentiae praesidendi.
QUAESTIO I. Utrum Christiani teneantur subesse tyrannis sive potestati saeculari in aliquibus.
QUAESTIO II Utrum religiosi teneantur praelatis suis obedire in omnibus, quae non sunt contra Deum.
Utrum in aliquo contingat ponere culpam sine poena subsequente.
Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum contingat in aliquo ponere culpam sine poena subsequente. Et quod sic, videtur.
1. Ecclesiastici quinto : Altissimus est patiens redditor; sed patiens non statim vindicat iram suam, sed usque in tempus exspectat: ergo videtur, quod
Deus peccatorem non statim puniat: ergo contingit, in aliquo esse culpam sine poena.
2. Item, pronior est Deus ad miserendum quam ad condemnandum ; sed meritum non habet statim coniunctum praemium: ergo videtur similiter, quod culpa non statim habeat iunctam poenam: ergo etc
3. Item, "poena est, ut dicit Augustinus , labor involuntarius "; sed impiis et peccatoribus in hac vita multa prospera proveniunt: et plures sunt, qui adeo in malo lactantur, quod dolorem non sentiunt: ergo videtur, quod ponere sit peccatum absque poena, saltem ad tempus.
4. Item, si statim peccator, cum peccat, punitur, aut punitur sufficienter, aut non sufficienter. Si sufficienter: ergo non deberet amplius in inferno puniri. Si non sufficienter: ergo aliquid de culpa ad tempus remanet impunitum. Sed qua ratione aliquid remanet impunitum, eadem ratione et totum: ergo videtur, quod peccatum possit saltem ad tempus separari a paena.
3. Item, multo misericordior et benignior est Deus, quam sit aliquis homo: sed ad laudem benignitatis humanae spectat, ut in nullo vindicet iniuriam sibi factam: ergo multo fortius hoc decet facere Deum: ergo videtur, quod saltem ad tempus debeat relinquere peccatum impunitum.
Sed contra: 1. Augustinus primo Confessionum : "Iussisti, Domine, et sic est, ut poena sua sit sibi omnis inordinatus animus ": si ergo ad culpam necessario sequitur animi inordinatio, necessario igitur ad culpam sequitur aliqua punitio.
2. Item, ubicumque est peccatum, ibi est privatio modi, speciei et ordinis ; ubicumque autem hoc est, ibi est damnificatio; ubicumque autem damnificatio est merito culpae, ibi est iusta punitio: ergo impossibile est, culpam esse in aliquo absque poena. 3. Item, quicumque inordinate convertitur ad bonum ut nunc, avertitur a bono simpliciter; et quicumque acquirit carnalem delectationem, perdit spiritualem consolationem ; sed perdere spiritualem consolationem, ad quam anima nata est, et amittere Deum, qui est omne bonum animae, hoc est maximum damnum et poenam incurrere: ergo videtur, quod nunquam peccatum committitur absque poena.
4. Item, universum ideo dicitur esse valde bonum, quia optime ordinatum ; sed in eo quod est optime ordinatum, non potest esse ordinis corruptio, nec simpliciter nec ad tempus; sed peccatum absque poena est inordinatum: ergo impossibile est, ad momentum peccatum esse impunitum.
5. Item, ad iustitiae perfectionem spectat superare iniustitiam, sicut ad sapientiae perfectionem spectat vincere malitiam, ut dicitur Sapientiae septimo : Sapientia vincit malitiam; sed quia sapientia vincit malitiam, impossibile est, aliquod malum esse, quod divina sapientia non statim ordinet et exinde bonum aliquod eliciat: ergo cum iustitia Dei similiter omnem superet iniustitiam, impossibile est, aliquam culpam committi, quin statim ad eam non sequatur aliqua poena.
CONCLUSIO.
Impossibile est, culpam in aliquo esse, quin ad ipsam sequatur poena inseparabiliter.
Respondeo: Dicendum, quod impossibile est, culpam in aliquo esse, quin ad ipsam sequatur poena inseparabiliter.
Et ratio huius potest sumi ex perfectione divinae aequitatis, et ex pulcritudine universitatis, et ex inordinatione culpae, et ex conditione peccantis naturae.
Ex perfectione divinae aequitatis ratio sumitur. Tanlae enim aequitatis est Deus, qui est iudex omnium , ut non patiatur dedecus peccati ad modicum esse sine decore iustitiae; omni enim modo debet iustitia iniustitiam superare.
Ex pulcritudine universitatis ratio sumitur. Universum enim ex ordine pulcritudinem habet, et talis est ista pulcritudo, qualem decuit fieri ad ostensionem summae sapientiae; et. ideo nullo modo foedari potest, ac per hoc nec ad momentum esse in ea aliquid inordinatum, et ita nec peccatum a poena separatum.
Ex corruptione culpae ratio sumitur. Nunquam enim culpa committitur, quin modus, species et ordo circa actionem voluntatis privetur; et dum voluntas se voluntarie in actu suo deordinat, semetipsam incurvat; et dum incurvatur, modo, specie et ordine privatur quantum ad habilitatem ad bonum. Talis autem privatio magna est in ipsa anima damnificatio et laesio. Et ideo dicit Augustinus in quodam sermone de Innocentibus : "Nemo habet iniustum lucrum sine iusto damno; ubi lucrum, ibi damnum; lucrum in arca, et damnum in conscientia; tulit vestem, et perdidit fidem; acquirit pecuniam, et perdit iustitiam ".
Ex conditione peccantis naturae ratio sumitur. Quia voluntas rationalis, quae est causa peccati, quasi media est inter sensualitatem et synderesim, media est etiam inter Deum et alias creaturas: et cum se convertit ad haec inferiora, ab eo recedit, qui sursum est: et dum acquirit parvum bonum, amittit magnum bonum, quia, dum acquirit bonum ut nunc, amittit bonum simpliciter; et quae erat media facit se ipsam infimam. Similiter, cum peccando concordat cum sensualitate, discordat cum synderesi; et dum cum synderesi discordat, incurrit ex illa repugnantia remorsum quendam et afflictionem internam. Et ita, dum peccat, perdit magnum bonum, perdit honorem proprium, perdit solatium et incurrit remorsum .
Et sic patet, quod ad culpam inseparabiliter sequitur poena, sive dicatur poena quaedam damnificatio, sive dicatur poena afflictio sive involuntaria passio. Sed poena, quae est damnificatio, semper sequitur et actu et habitu, quia nunquam est homo in culpa, quin semper sit in damno. Afflictio vero sive remorsio sequitur saltem in habitu, quamvis propter delectationem intensam, vel inconsiderationem sive distractionem animi non sentiatur.
Et ex hoc patet, qualiter peccatum claudit in se poenam, et qualiter peccatum potest dici poena peccati, et etiam poena sui ipsius. Secundum enim diversam comparationem voluntatis peccantis ad synderesim et sensualitatem, idem ipsum et habet rationem peccati et habet rationem poenae, sicut ostensum est.
Concedendae sunt igitur rationes probantes, quod poena consequitur culpam inseparabiliter.
1. Ad illud ergo quod primo obiicitur in contrarium, quod Altissimus est patiens redditor; dicendum, quod dupliciter est loqui de poena, scilicet quantum ad statum inchoationis, et quantum ad statum consummationis. Et primo modo punitur homo remediabiliter, secundo irremediabiliter. Poenam igitur secundum statum inchoationis et remediabilitatis statim infert Deus, quia hoc decet suam iustitiam. Secundum statum vero consummationis et irremediabilitatis differt: hoc enim decet suam benignitatem et patientiam, secundum cuius divitias nos exspectat ad poenitentiam .
2. Ad illud quod obiicitur, quod Deus non statim remunerat; dicendum, quod sicut in poena magnitudo afflictionis differtur, et interior afflictio et remorsio peccatum concomitatur, sic et in bene factis multitudo dulcedinis absconditur bene facientibus ; nihilominus tamen aliquas primitiae spiritus degustantur, et in omni bono opere quaedam iucunditas conscientiae et tranquillitas bene operanti conceditur, quae est sicut fructus et remuneratio operis illius. Et hoc est quod dicit Apostolus : Laborantem agricolam oportet primo de fructibus edere.
3. Ad illud quod obiicitur, quod poena est passio involuntaria et afflictiva; iam patet responsio ex his quae dicta sunt. Nam ibi est et damnificatio et afflictio, quamvis non semper sentiatur.
4. Ad illud quod obiicitur, quod Deus punit sufficienter, aut non; dicendum, quod punire sufficienter hoc est dupliciter: aut simpliciter, aut secundum quod competit statui . In praesenti igitur punitur culpa sufficienter; sed hoc non simpliciter, sed prout competit statui praesenti. Et ideo in tali punitione salvatur debitus ordo; et nihilominus post egressum animae a corpore debet fieri poenae accumulata; nec remanet in praesenti nec in futuro aliquid impunitum, sed totum punitur, licet etiam plus et minus, secundum quod exigit tempus et locus.
5. Ad illud quod obiicitur, quod homo benignus totum condonat; dicendum, quod non est simile, pro eo quod, cum Deus sit ipsa iustitia, si propriam offensam dimitteret impunitam, iniuriam faceret ipsi iustitiae: non sic autem est de homine . Praeterea, cum ipse sit ultimus index, ei reservantur omnia punienda: unde quod ipse dimittit impunitum, alius punire non potest Non sic antem est de homine, qui habet alium superiorem iudicem, et quod ipse non punit quasi ad Deum remittit.